Recordando a Miguel Hernández

          O 30 de outubro de 1910, naceu Miguel Herrnández Gilabert en Orihuela (Alicante). Hoxe queremos recordalo na imaxe dese fermoso debuxo que lle fixo Antonio Buero Vallejo cando coincidiron no cárcere. Ó rematar a guerra foi xulgado e condenado a morte pola súa actividade en pro da República dende a súa militancia no Partido Comunista. A sentenza foi conmutada por trinta anos de prisión dos que cumpríu poucos porque morreu de tuberculose no Reformatorio de Adultos, hoxe Palacio de Justicia de Alicante. Tiña 31 anos.

Os tres temas da poesía de Hernández son a vida, o amor e a morte ("Con tres heridas yo:la de la vida, la de la muerte, la del amor"). Para esta pequena homenaxe eliximos dous poemas onde estes tres temas están presentes pero que, en definitiva, son poemas de amor a un amigo e a unha muller, e onde se reflexan maxistralmente a forza creativa, o ímpetu , a paixón e a autenticidade da súa poesía, que emociona e abruma.

O primeiro é a Elexía a Ramón Sijé, poema excepcional e único, que escribiu á morte do seu amigo José Marín Gutiérrez (Ramón Sijé) que faleceu ós 22 anos.

O segundo pertence ó libro El rayo que no cesa e está inspirado, tal vez, pola pintora Maruja Mallo coa que o escritor mantivo unha curta relación durante a súa estancia en Madrid.

No me conformo

No me conformo, no: me desespero
como si fuera un huracán de lava
en el presidio de una almendra esclava
o en el penal colgante de un jilguero.
Besarte fue besar un avispero
que me clava al tormento y me desclava
y cava un hoyo fúnebre y lo cava
dentro del corazón donde me muero.
No me conformo, no: ya es tanto y tanto
idolatrar la imagen de tu beso
y perseguir el curso de tu aroma.
Un enterrado vivo por el llanto,
una revolución dentro de un hueso, un rayo soy sujeto a una redoma.

Elegía a Ramón Sijé

(En Orihuela, su pueblo y el mío, se me ha muerto
como del rayo Ramón Sijé, con quien tanto quería)


Yo quiero ser llorando el hortelano
de la tierra que ocupas y estercolas,
compañero del alma, tan temprano.
Alimentando lluvias, caracolas
y órganos mi dolor sin instrumento,
a las desalentadas amapolas
daré tu corazón por alimento.
Tanto dolor se agrupa en mi costado,
que por doler me duele hasta el aliento.
Un manotazo duro, un golpe helado,
un hachazo invisible y homicida,
un empujón brutal te ha derribado.
No hay extensión más grande que mi herida,
lloro mi desventura y sus conjuntos
y siento más tu muerte que mi vida.
Ando sobre rastrojos de difuntos,
y sin calor de nadie y sin consuelo
voy de mi corazón a mis asuntos.
Temprano levantó la muerte el vuelo,
temprano madrugó la madrugada,
temprano estás rodando por el suelo.
No perdono a la muerte enamorada,
no perdono a la vida desatenta,
no perdono a la tierra ni a la nada.
En mis manos levanto una tormenta
de piedras, rayos y hachas estridentes
sedienta de catástrofes y hambrienta
Quiero escarbar la tierra con los dientes,
quiero apartar la tierra parte a parte
a dentelladas secas y calientes.
Quiero minar la tierra hasta encontrarte
y besarte la noble calavera
y desamordazarte y regresarte.
Volverás a mi huerto y a mi higuera:
por los altos andamios de las flores
pajareará tu alma colmenera
de angelicales ceras y labores.
Volverás al arrullo de las rejas
de los enamorados labradores.
Alegrarás la sombra de mis cejas,
y tu sangre se irán a cada lado
disputando tu novia y las abejas.
Tu corazón, ya terciopelo ajado,
llama a un campo de almendras espumosas
mi avariciosa voz de enamorado.
A las aladas almas de las rosas
del almendro de nata te requiero,
que tenemos que hablar de muchas cosas, compañero del alma, compañero.  


Pablo Neruda

  

 O 11 de setembro de 1973 produciuse en Chile o asalto ao Palacio de la Moneda que acabou coa vida do presidente electo Salvador Allende e co proxecto dunha vía democrática ao socialismo. Doce días despois, o 23 de setembro, falecía Pablo Neruda nun hospital de Santiago. Estaba enfermo pero nada facía supoñer o rápido e fatal desenlace. Sobre as causas da súa morte vertéronse ríos de tinta. Os que lle coñeceron de preto sosteñen que morreu de pena, polo que ía supoñer para Chile unha ditadura militar e por perder tráxicamente a un amigo moi querido.

Porque de ameazas de ditaduras militares sabía el bastante... Cando estala a Guerra Civil é cónsul en Madrid, cargo do que se lle destitúe polo seu apoio á causa da República. Alí na súa casa das flores do barrio de Argüellesmantivo unha actividade cultural incansable e relacionouse estreitamente con Lorca e outros poetas da Xeración do 27. No seu libro España en el corazón legounos este testemuño maxistral dos estragos e o horror da guerra


Xardín interior da Casa de las Flores
Xardín interior da Casa de las Flores

Explico algunas cosas


 PREGUNTARÉIS: Y dónde están las lilas?
Y la metafísica cubierta de amapolas?

Y la lluvia que a menudo golpeaba
sus palabras llenándolas
de agujeros y pájaros?

Os voy a contar todo lo que me pasa.

Yo vivía en un barrio
de Madrid, con campanas,
con relojes, con árboles.

Desde allí se veía
el rostro seco de Castilla
como un océano de cuero.
Mi casa era llamada
la casa de las flores, porque por todas partes
estallaban geranios: era
una bella casa
con perros y chiquillos.
Raúl, te acuerdas?
Te acuerdas, Rafael?
Federico, te acuerdas
debajo de la tierra,
te acuerdas de mi casa con balcones en donde
la luz de junio ahogaba flores en tu boca?
Hermano, hermano!
Todo
eran grandes voces, sal de mercaderías,
aglomeraciones de pan palpitante,
mercados de mi barrio de Argüelles con su estatua
como un tintero pálido entre las merluzas:
el aceite llegaba a las cucharas,
un profundo latido
de pies y manos llenaba las calles,
metros, litros, esencia
aguda de la vida,
pescados hacinados,
contextura de techos con sol frío en el cual
la flecha se fatiga,
delirante marfil fino de las patatas,
tomates repetidos hasta el mar.

Y una mañana todo estaba ardiendo
y una mañana las hogueras
salían de la tierra
devorando seres,
y desde entonces fuego,
pólvora desde entonces,
y desde entonces sangre.
Bandidos con aviones y con moros,
bandidos con sortijas y duquesas,
bandidos con frailes negros bendiciendo
venían por el cielo a matar niños,
y por las calles la sangre de los niños
corría simplemente, como sangre de niños.

Chacales que el chacal rechazaría,
piedras que el cardo seco mordería escupiendo,
víboras que las víboras odiaran!

Frente a vosotros he visto la sangre
de España levantarse
para ahogaros en una sola ola
de orgullo y de cuchillos!

Generales
traidores:
mirad mi casa muerta,
mirad España rota:
pero de cada casa muerta sale metal ardiendo
en vez de flores,
pero de cada hueco de España
sale España,
pero de cada niño muerto sale un fusil con ojos,
pero de cada crimen nacen balas
que os hallarán un día el sitio
del corazón.

Preguntaréis por qué su poesía
no nos habla del sueño, de las hojas,
de los grandes volcanes de su país natal?

Venid a ver la sangre por las calles,
venid a ver
la sangre por las calles,
venid a ver la sangre
por las calles!
 

Aniversario do fusilamento de Lorca

O 18 de agosto de hai 85 anos, un piquete franquista fusilou a Federico García Lorca no camiño de Viznar a Alfacar, en Granada. Tiña 38 anos. Acusárono de manter contacto cos rusos e de ser socialista, masón e homosexual. Os seus restos aínda non foron localizados. Poeta e dramaturgo excepcional, dos máis lidos do século XX español, dedicou boa parte da súa obra a investigar a cultura e tradición andaluzas, e a dar voz ós colectivos marxinados: xitanos, negros, mulleres...

Un tema recurrente na súa poesía é o de a morte e o destino tráxico que, desgraciadamente, habería de alcanzarlle tamén. Reproducimos dous dos seus poemas con esta temática.


Poema de Machado á morte de Lorca

Cando asasinaron a Lorca, Machado estaba en Madrid. Alí escribiu esta conmovedora elexía da que reproducimos a primeira parte


EL CRIMEN FUE EN GRANADA

I

EL CRIMEN

Se le vio, caminando entre fusiles,
por una calle larga,
salir al campo frío,
aún con estrellas, de la madrugada.
Mataron a Federico
cuando la luz asomaba.
El pelotón de verdugos no osó mirarle la cara.
Todos cerraron los ojos;
rezaron: ¡ni Dios te salva!
Muerto cayó Federico
-sangre en la frente y plomo en las entrañas-.
...Que fue en Granada el crimen sabed -¡pobre Granada-, en su Granada...

Versión musical do grupo TNT band de Vilagarcía de Arousa

Canción del jinete (1860)

( Canciones 1921-1924)

En la luna negra

de los bandoleros,

cantan las espuelas.

Caballito negro.

¿Dónde llevas tu jinete muerto?

... Las duras espuelas

del bandido inmóvil

que perdió las riendas.

Caballito frío.

¡Qué perfume de flor de cuchillo!

En la luna negra,

sangraba el costado

de Sierra Morena.

Caballito negro.

¿Dónde llevas tu jinete muerto?

La noche espolea

sus negros ijares

clavándose estrellas.

Caballito frío.

¡Qué perfume de flor de cuchillo!

En la luna negra,

¡un grito! y el cuerno

largo de la hoguera.

Caballito negro.

¿Dónde llevas tu jinete muerto?

Versión de Paco Ibáñez da "Canción del jinete" 

Asesinato

Poeta en Nueva York, 1929

Dos voces de madrugada en Riverside Drive

¿Cómo fue?

-Una grieta en la mejilla.

¡Eso es todo!

Una uña que aprieta el tallo.

Un alfiler que bucea

hasta encontrar las raicillas del grito.

Y el mar deja de moverse.

-¿Cómo, cómo fue?

-Así.

¡Déjame! ¿De esa manera?

-Sí.

El corazón salió solo.

-¡Ay, ay de mí!

Aniversario de Antonio Machado

  O 26 de xullo, cúmprense 146 anos do nacemento de Antonio Machado en Sevilla. Lembrámolo como un dos mais insignes poetas do século XX, pero tamén porque o seu exilio e a súa morte son o símbolo do éxodo e padecemiento de centos de miles de republicanos que tiveron que abandonar España durante e despóis da Guerra Civil. 

A perda de Barcelona, en febreiro de 1939 provocou a saída de medio millón de persoas hacia Francia, entre ellas, Antonio Machado e parte da súa familia.

Como modesta homenaxe a un home que marcou e marcará a vida de muitas xeraciós, imos comezar unha sección na nosa páxina web para recordar os poemas máis significativos de Machado e de outros poetas que puxeron voz ás frustraciós e o dolor daquela época, pero tamén ás inquedanzas, ós sonos, á esperanza e ó amor.  

Antonio Machado chegou a Collioure o 28 de xaneiro de 1939, lixeiro de equipaxe, coa saúde estragada e o corazón roto. Morréu o 22 de febreiro. Deses breves días do exilio legounos o seu último verso, escrito tal vez á beira do mar, e que hoxe é símbolo da Memoria:

"Estos días azules y este sol de la infancia..."